Brak kwelwater

Een van de polders met brak kwelwater is de Horstermeerpolder in het Vechtplassengebied. Door zijn diepe ligging komt steeds veel grondwater als kwelwater naar boven. Aan de randen kwelt veel zoet water omhoog, dat afkomstig is vanuit de hoger gelegen omgeving. In het midden komt van grote diepte brak water naar boven. Die twee kwelstromen mengen zich in de poldersloten. Het gemengde polderwater bevat nog steeds te veel zout voor bijvoorbeeld de landbouw of de natuur. Het polderwater wordt uitgemalen op de Vecht. Daardoor zorgt het niet alleen in de polder, maar ook in de omliggende gebieden voor waterkwaliteitsproblemen.

   Huidige situatie: brak grondwater kwelt op in de polder

Markermeerwater sparen

Tot nu toe wordt dit probleem bestreden met het inlaten van grote hoeveelheden zoet water uit het Markermeer. Daarmee “duwen” we zoveel mogelijk van het brakke kwelwater het gebied uit, in de richting van het Amsterdam-Rijnkanaal. Op die manier zorgen we dat het de waardevolle Natura 2000-gebieden niet kan bereiken, zoals het Naardermeer en de Spiegelplas. Deze inlaat is ook nodig om de gebieden rond de Horstermeerpolder op peil te houden, want vanuit die gebieden zijgt steeds water weg naar deze diepe polder. Maar het water uit het Markermeer is niet onuitputtelijk. Andere waterschappen hebben dit water ook nodig. In de droge zomer van 2018 zakte het waterpeil in het Markermeer zelfs tot kritieke waarden. Alle waterbeheerders rond het Markermeer zijn dus gevraagd zuinig aan te doen met dit water.

Huidige situatie: veel brak water uit de Horstermeerpolder komt terecht in de Vecht. Veel inlaatwater vanuit het Markermeer is nodig om de brakke kwel weg te drukken naar het Amsterdam-Rijnkanaal en om watertekorten rond de polder aan te vullen.

Kwelwater voor drinkwater

Het waterschap AGV is daarom samen met de gemeente Amsterdam een onderzoek gestart naar een slimmere manier om met het brakke kwelwater om te gaan. Met een proef (een pilot) onderzoekt Waternet of het mogelijk is het brakke kwelwater uit de polder op te pompen, voordat het aan de oppervlakte komt. Ook wordt gekeken of het opgepompte water kan worden gezuiverd tot drinkwater. De provincie Noord-Holland draagt financieel bij aan de pilot.

Nieuwe situatie: door de onttrekking van brak grondwater blijft het water in de polder zoet

Puttenveld voor kwelwater

Als de pilot goede resultaten te zien geeft, worden de installaties uitgebreid. Dan komt er een puttenveld in de Horstermeer, waarmee we al het brakke grondwater uit de polder afvangen en zuiveren. Het zout bereikt dan de sloten van de polder niet meer. Ook komt het niet meer terecht in het water dat naar de omgeving wordt uitgeslagen. De zoete kwel die in de polder overblijft kan worden ingezet om de wateren in de omgeving op peil te houden. Het inlaten van water uit het Markermeer is dan niet meer nodig om het brakke water uit het gebied weg te spoelen. Nog maar een klein deel daarvan is dan nodig om in de zomer het water in de gebieden rond de Horstermeer aan te vullen. Het opgepompte brakke water kunnen we inzetten als bron voor de drinkwaterproductie voor de groeiende Amsterdamse bevolking en bedrijvigheid.

Nieuwe situatie: het brakke grondwater uit de polder wordt opgepompt en afgevoerd naar drinkwaterlocatie Weesperkarspel. Het zoete kwelwater uit de polder wordt gebruikt voor zoetwateraanvulling van de gebieden rond de polder. De inlaat van water uit het Markermeer wordt verregaand teruggebracht.

Drie in één

Het afvangen en benutten van het brakke kwelwater in de Horstermeerpolder biedt zodoende kansen voor schoner water in het gebied, voor het ontwikkelen van een nieuwe drinkwaterbron én voor het ontzien van de zoetwatervoorraad in het Markermeer.

Planning

Tot op heden is voorbereidend werk gedaan voor de pilot wat betreft bodem- en grondwateronderzoek, vergunningverlening en subsidies, de voorbereiding van technische installaties, de afstemming met belanghebbenden en de aankoop van een perceel voor de grondwateronttrekking. De belangrijkste werkzaamheden voor 2019 zijn het aanbrengen van de installaties voor de pilot (proefput, winput, transportleiding, zuiveringsinstallatie). Daarnaast vindt een nadere verkenning plaats van de zoet-zoutverdeling in de ondergrond van de polder en zijn omgeving. Dit gebeurt met een proefput en met een scan van een hiertoe ingerichte helikopter.

Horstermeerpolder met gemaal op de voorgrond

Pilot in 2020

Naar verwachting kan de gehele installatie in de loop van 2020 gaan draaien. Daarmee doen we ervaring op met het functioneren van de verschillende onderdelen van de installatie en kunnen we de effecten op de grondwatersituatie onderzoeken. Deze proeven lopen tot eind 2021.

Opschaling vanaf 2022

Als de pilot goede resultaten te zien geeft volgt een voorstel voor opschaling naar het oppompen, afvoeren en zuiveren van al het brakke kwelwater uit de Horstermeerpolder. In de loop van 2022 kan in dat geval worden begonnen met de aanleg van de hiervoor benodigde installaties.