Happertjes en tappertjes: al meer dan een eeuw dorstlessers in de stad

Hoe het begon

Rond 1900 had Amsterdam al leidingwater. Toch gebruikten veel mensen nog vervuild water uit grachten of sloten. Anderen kochten water op straat. Daardoor raakten veel mensen ziek, bijvoorbeeld door cholera of tyfus. De gemeente besloot daarom: schoon drinkwater moet gratis en voor iedereen beschikbaar zijn. Zo ontstonden de happertjes.

De eerste happertjes

In 1903 kwamen de eerste happertjes in de stad. Dit waren gietijzeren drinkfonteinen die een klein straaltje water omhoog spoten. De bijnaam ‘happertje’ komt van de manier van drinken: je ‘hapt’ het water uit de lucht. Ze stonden op drukke plekken, zoals pleinen, parken en speeltuinen. Ook paarden en andere trekdieren kregen hun eigen drinkbakken. Zo kreeg iedereen in de stad – mens én dier – toegang tot schoon drinkwater. De happertjes werkten zonder knop en het water stroomde de hele dag door. Daardoor bleef het water altijd vers en koel. In de winter werden ze afgesloten om bevriezing te voorkomen.

De komst van de tappertjes

Op het hoogtepunt had Amsterdam ongeveer 90 happertjes. Vooral in het Vondelpark, het Oosterpark en het Amsterdamse Bos waren ze populair. Kinderen speelden ermee, honden dronken eruit en dorstige voorbijgangers namen een snelle slok. Maar aan het eind van de 20e eeuw veranderde dit. Steeds meer mensen hadden thuis schoon drinkwater. Tegelijkertijd groeide de aandacht voor duurzaamheid. Politieke partijen als SP en GroenLinks vroegen om modernere tappunten. Die kwamen er: in 2014 werd het eerste ‘tappertje’ geplaatst in het Oosterpark. Deze werken anders dan de happertjes. Ze werken alleen als je op een knop drukt, en stoppen automatisch na een tijdje. Je kan er makkelijk een flesje of bidon mee vullen. Omdat het water alleen stroomt als je op de knop drukt, kunnen deze tappunten beter tegen vorst. Hierdoor blijven veel tappertjes ook in de winter werken.

Water is gezond

Vanaf 2015 plaatste Waternet steeds meer tappertjes in de stad. De oude happertjes bleven staan. Zo ontstond een stadsbeeld met beide typen: het nostalgische happertje en het moderne tappertje naast elkaar. In 2019 telde Amsterdam meer dan 500 openbare waterpunten. Daarvan waren er ongeveer 300 happertjes en 200 tappertjes. Ze zijn nog steeds belangrijk. Zeker op warme dagen of bij evenementen maken veel mensen er gebruik van. Je kunt er je eigen fles vullen. Zo hoef je dus geen plastic fles te kopen. Ook helpt het om minder suikerhoudende drankjes te drinken. De GGD en de gemeente gebruiken de tappunten daarom in de aanpak tegen overgewicht, vooral bij jongeren.

Een stukje erfgoed

De happertjes zijn inmiddels een geliefd onderdeel van de stad. Veel Amsterdammers hebben er herinneringen aan. Het tappunt op het Leidseplein wordt liefkozend “Huub” genoemd. Of de fonteinen waar kinderen in de zomer mee spelen. En zelfs de functie als ‘nachtwaterbron’ voor uitgaande jongeren. Amsterdam is niet de enige stad met zulke voorzieningen. Ook in Rotterdam, Den Haag en Utrecht zijn sinds de 19e eeuw openbare tappunten. Het aantal groeit nog steeds. In Nederland zijn naar schatting nu meer dan 1.000 openbare watertappunten. Ze dragen bij aan een gezonde, duurzame en toegankelijke leefomgeving. In Amsterdam zijn de happertjes en tappertjes een uniek deel van de geschiedenis van het drinkwater. Wat begon als noodzaak, is nu een vertrouwd beeld in de stad – met een glimlach en een slok helder water.

Wist je dat…?

• … de allereerste happertjes in 1903 zijn geplaatst?
• … Amsterdam inmiddels meer dan 500 openbare tappunten heeft, waarvan ruim 200 moderne tappertjes?
• … je op de website van Waternet precies kunt zien waar het dichtstbijzijnde tappunt is?

Lees ook: