Wat is vissentrek?

Vissen verplaatsen zich tijdens hun leven tussen verschillende leefgebieden. Bijvoorbeeld om voedsel te vinden. Of voor de voortplanting. Dat heet vissentrek. Sommige soorten trekken over kleine afstanden, bijvoorbeeld tussen verschillende leefgebieden in een polder. Andere soorten brengen een deel van hun leven in zee en een deel in het zoete binnenwater door. Deze vissen trekken over grote afstanden tussen die leefgebieden. Tijdens de trek komen de vissen vaak hindernissen tegen.

Veel minder vissen

Paling heeft het moeilijk door vervuiling, hindernissen en visserij. Minder volwassen paling (schieraal) bereikt daarom de oceaan en er worden minder palingen geboren. Steeds minder jonge paling trekt de landen rondom de Noordzee binnen. Ook met de paling in het gebied van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht gaat het niet goed. In de jaren 70 waren er 100 keer zoveel palingen als nu. Ook zoetwatervissen die niet trekken, hebben last van de vele gemalen, stuwen en sluizen. Zoetwatervissen overwinteren in dieper water, maar planten zich voort in ondiep water. Door hindernissen voor vis zo te maken dat ze er makkelijk door kunnen, wordt hun leefgebied beter.

Poldergemalen gevaar voor volwassen vissen

Poldergemalen vormen een extra probleem. Die zijn niet alleen een hindernis, maar zorgen ook voor vissterfte. De vissen worden dan met het water uit de polder 'gemalen'. Dit is een gevaar voor de volwassen paling. Die trekt namelijk weer uit de polders om zich voort te planten in de Atlantische Oceaan (Sargassozee).

Hindernissen weghalen

De Nederlandse waterschappen willen dat er minder hindernissen voor de vissen zijn. Zij hebben daarom de belangrijkste hindernissen aangewezen. Voor het waterschap is ook een knelpuntenkaart gemaakt voor vismigratie. Waternet helpt die hindernissen weg te halen. Dat doen we in opdracht van het waterschap. We passen bijvoorbeeld de gemalen aan. Of we bedienen de sluizen anders. Waternet heeft bijvoorbeeld de gemalen Dooijersluis, Kortenhoef en Hollands Ankeveen voorzien van nieuwe visveilige pompen.  En bij deze gemalen ook een vispassage aangelegd. Hierdoor zijn de gemalen weer in twee richtingen passeerbaar voor vis.

Bekijk de kaart van de vismigratie (pdf, 1,5 MB).

Onderzoek

Waternet doet op verschillende locaties onderzoek naar:

• visschade door gemalen 
  Door dit onderzoek weet Waternet dat bepaalde type gemalen visveilig zijn en andere niet. Waternet gebruikt deze kennis bij nieuwe gemalen. 
• in- en uittrek van vis
• nieuwe mogelijkheden voor betere trek van de vissen

Wat is er al gedaan om de trek van de vissen te verbeteren?

Waternet hielp zo de trek van de vissen te verbeteren:

• Mijndense Sluis: plaatsen van visvriendelijke pomp (2010)
• Zeesluis Muiden: aanpassen van de bediening van inlaatwerk in de sluis (2011)
• Aalgoot Spiegelplas: reparatie en aanpassing kapotte aalgoot (2012) 
• Noorder IJplas: waterbesparende vispassage met het Noordzeekanaal (2015)
• Gemaal Dooijersluis: nieuw visvriendelijk gemaal met aangepaste vijzelpompen (2013).
• Gemaal Noorder Legmeer: nieuw visvriendelijk gemaal met Mix-flowpompen (2013) 
• Gemaal Hollands Ankeveense polder: nieuw visveilig gemaal met visveilige Hidrostal pomp (2014)
• Gemaal Kortenhoefse polder: nieuw visveilig gemaal met buisvijzels (2014) 
• Gemaal Pondskoekersluis: nieuw visveilig gemaal met visveilige Hidrostal pomp (2015)
• Steenen Beer Muiden: mogelijk voor vispassage onderzocht in 2011. Aanpassing pomp (na 2015)
• Ecosluis en Ecoduiker voor vispassage tussen peilvakken in polder Groot Wilnis-Vinkeveen (2013-2014)
• Vispassage Waverhoek: aanleg vispassage door provincie Utrecht als onderdeel van het inrichtingsplan Groot Mijdrecht Noord (2014) 
• Ipenslotersluis: voorziening voor vismigratie bij renovatie van de sluis (2016-2017) 
• Inzet van oud-Hollandse Windmolens. Inzet van langzaam draaiende vijzels of schepradpompen in windmolens zijn een visvriendelijke aanvulling op bestaande gemalen. Onderdeel van de Molennota van AGV (2013) 
• Gemaal Loosdrecht bij Mijnden heeft 2 pompen. Een visonveilige en een visvriendelijke, zo weten we uit onderzoek. Het gemaal wordt nu zodanig bestuurd dat de visvriendelijke (een vijzel) vrijwel al het pompwerk uitvoert. 
• Naardermeer, Spiegelplas, Loosdrechtse Plassen, Vinkeveense Plassen, plas Terra Nova bij Loenen: onderzoek naar waarom en hoe we de vissentrek moeten helpen. 
• Paling over de Dijk. Op locaties waar een poldergemaal nog niet direct kan worden verbeterd, vangt Waternet paling voor het gemaal en zet ze aan de andere kant weer in het water. Paling kan zijn weg naar zee vervolgen. Er werd al 2000 kilo aal gered tot 2016.  

Samenwerking

Waternet vindt het belangrijk om kennis te delen met andere partijen. Daarom doet Waternet mee in het Interregproject Living North Sea, de World Fish Migration Day (U verlaat deze site) en het Samenwerkingsprogramma Ecologische Verbindingszone Noordzeekanaal. Onderdeel daarvan is het succesvolle monitoringsproject glasaal met vrijwilligers (U verlaat deze site).

Ecologische Verbindingszone

Het Noordzeekanaal is één van de belangrijkste routes tussen de Noordzee en de zoete binnenwateren. Voor trekvissen (zoals paling) is het Noordzeekanaal dé verbinding met de Noordzee. Maar sluizen, gemalen en andere hindernissen maken het de trekvissen moeilijk om de route tussen Noordzee en het zoete polderwater af te leggen. De beheerders helpen om deze hindernissen weg te halen, zodat de trekvis ‘als een vis in het water’ verder kan zwemmen.
Bekijk in onderstaand filmpje hoe we de trek van vissen samen willen verbeteren.

Samenwerking met 8 partijen

Het project Ecologische Verbindingszone Noordzeekanaal is een samenwerking tussen 8 verschillende partijen.

1. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht 
2. Rijkswaterstaat Noord-Holland 
3. Hoogheemraadschap van Rijnland 
4. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
5. Provincie Noord-Holland 
6. Gemeente Amsterdam 
7. Haven Amsterdam 
8. Sportvisserij MidWest Nederland

Doel van de samenwerking

Het doel van de samenwerking is het Noordzeekanaal zo goed mogelijk gebruiken als ecologische verbindingszone (EVZ). Dat betekent in dit geval: het Noordzeekanaal als verbinding tussen de Noordzee en het binnenwater, als trekroute voor vissen. Daarvoor is het nodig dat beheerders over de grenzen van hun eigen gebied heen kijken. Zo kunnen ze samen bepalen wat er nodig is voor de hele trek van de vissen.